نوشته‌ی تازه

مطالعه مشکلات حوزه مد و پوشاک با نگاه به دستورالعمل­های ابلاغ شده

سمانه شهری نژاد

محقق مطالعات فرهنگی پوشاک

در اسفند ١٣٨۴، طرح پیشنهادی ساماندهی مد و لباس که در آن به جـنبه­هـای‌ فـرهنگی‌ تولید‌ لباس­، هدایت و تشویق صـنایع تـولیدی مـرتبط توجه شده­، از سوی مرکز پژوهش­های‌ مجلس شورای اسلامی به کمیسیون فرهنگی مجلس ارائه و به عنوان سیاستی حمایتی، تشویقی و تنظیمی در ١١‌ ماده‌ و ٣ تـبصره تـحت عـنوان «قانون ساماندهی مد و لباس­» در تاریخ ١٣٨۵/١٠/١٢‌ در‌ هفتمین دوره مجلس شـورای اسـلامی به تصویب‌ رسید‌. این‌ سیاست­، با هدف حفظ و تقویت فرهنگ و هویت‌ ایرانی‌ – اسلامی، ارج نهادن­، تبیین­، تثبیت و ترویج الگوهای بـومی و مـلی، هـدایت بازار تولید و عرضۀ‌ البسه‌ و پوشاک، بر اساس طرح­ها‌ و الگـوهای‌ داخلی و ترغیب‌ عموم‌ مردم‌ به پرهیز از انتخاب و مصرف الگوهای‌ بیگانه‌ و نامأنوس با فرهنگ و هویت ایرانی اسلامی شکل گـرفت.

طرح ساماندهی مد و لباس در تاریخ ١٣٨۴/۶/۶ در کمیسیون‌ فـرهنگی‌ مـطرح‌ و شـور اول آن در ١٣ ماده به‌ تصویب‌ رسید‌. در‌ جلسه‌ ٢١٨‌، کلیات آن تصویب شد. پس از شور دوم کمیسیون و بازنگری طرح­، دو ماده (٩) و (١٢) حذف شـده و دو مـاده (١٠) و (١١) در هـم ادغام شد و در تاریخ ١٣٨۵‌/۴/١٨ شور دوم آن با ١١ ماده و ٢ تبصره به تصویب کمیسیون رسید. در جـلسه­هـای ٢۶٢، ٢۶٣ و ٢۶۵ مجلس مواد قانون ساماندهی مد و لباس به رأی گذاشته شدند و پس از‌ تصویب‌ در صحن علنی به شورای نگهبان فـرستاده شـد. پس از وارد نمودن اشکالاتی از سوی شورای نگهبان­، تبصره­ای به ماده یک اضافه شده و در نهایت قـانون مـشتمل بر‌ یازده‌ ماده و سه تبصره در جلسه عـلنی روز سـه شـنبه مورخ دوازدهم دیماه یکهزار و سیصد و هشتاد و پنـج مـجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ١٣٨۵‌/١٠‌/٢٠ به تأیید شورای محترم‌ نگهبان‌ رسید و در ادامه به دولت ابـلاغ شـد.

ارزیابی قانون ساماندهی مد و لباس

همچنین با نظر به‌ فعالیت­های انجام گرفته و تجارب موجود تـا آبان ماه ١٣٩١ می­توان‌ در‌ نقد قانون ساماندهی مد و لباس و مواد آن­، موارد ذیل را در‌ قالب‌ نقاط قوت و ضعف فهرست نمود:

نقاط قوت و ضعف قانون سـاماندهی مـد و لباس

در مـجموع شاید اینگونه بتوان گفت که قـانون ساماندهی مد و لباس همچنان تا اجرایی شدن کامل و دستیابی به نتایج و اهداف مورد‌ نظر در سطح کـشور فـاصله بـسیار زیادی دارد، چه این که‌ علاوه‌ بر‌ تأخیر در اجرا، وجود برخی موانع و آسیب­ها در اجـرا و مـهم­تـر از همه زمان بر بودن ‌‌اجرا‌، بایستی این نکته را همواره به خاطر داشت که تغییر فـرهنگی امـری اسـت‌ که‌ در‌ بلند مدت اتفاق می­افتد و اساسا اتخاذ هر گونه سیاست در حوزه مسائل فرهنگی چـون پوشـش‌­، مد و لباس نباید شتاب­زده بوده و به دنبال تحقق نتایج در کوتاه مدت‌ باشد.

تحولات پارادایمی مد در ایران پس از انقلاب

مطالعه و ﺑﺮرﺳﯽ واﻗﻌﯿﺖ­های ﺣﺠﺎب در ﺳال­های ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺸﺎن دهنده­ی روﻧﺪ رو ﺑﻪ کاهش  ﮔﺮاﯾﺶ زﻧﺎن ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﺳﻼمی ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻗﺮاﺋﺖ رﺳﻤﯽ ﺑﻮده اﯾﻦ اﻣﺮ ﺣﺎﮐﯽ از ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﯽ-اقناعی رویکرد سنتی به حجاب است. در اواﯾﻞ اﯾﻦ دهه، همراه با تضعیف موضع فرهنگ اسلامی ایرانی و موج تهاجم فرهنگی و ﺗﻐﯿﯿﺮ در ساختارهای سیاسی و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺠﺎد ﻓﻀﺎی ﺑﺎز ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻨﺶ­زداﯾﯽ در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦ­اﻟﻤﻠﻞ و همنوایی ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ نهادهای دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﻔﺎهیم راﯾﺞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭼﻮن، آزادی ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﺑﺮابری زن و ﻣﺮد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ. اﯾـﻦ مفاهیم در ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮد ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺿﺎﺑﻄﻪ­ﮔﺮﯾﺰی در رﻓﺘﺎر و ﭘﻮﺷﺶ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﺠﺎب را در ﭘﯽ داﺷﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﻦ اﻣﺮ ﺣﻀﻮر زنان در ﻣﻨﺎسبت­های ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤاﻋﯽ ﻧﯿﺎزمند ﺗﺒﯿﯿﻦ ﭘﻮﺷﺶ و ﺣﺠﺎب در ﭼﺎرﭼﻮب رﻓﺘﺎر ﻋﻔﯿﻔﺎﻧﻪ ﺑﻮد؛ وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ساختارهای حاکم، ﺑﺴﺘﺮ ﻻزم ﺑﺮای ﻓﻀﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﯽ و ﻋﻔﺎف را ﻓﺮاهم نکرده ﺑﻮد، ﺣﺠﺎب و ﭘﻮﺷﺶ جنبۀ ﻋﻔﺎف رﯾﺎﮐﺎراﻧﻪ را ﺑﺮوز ﻣﯽ­داد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮑﻞ­ﮔﯿﺮی ﺧﻮاﻧﺶ­هایی ﻣﺘﻌﺪد از ﺣﺠﺎب ﺷﺪ.

پوشیدگی زن یکی از ارزش­های بزرگ اسلام است که اگر به سبکی زیبا، منطقی، جامع و قلمی شیوا و رسا به آن پرداخته شود، از آن استقبال می­شود. حجاب اسلامی همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و کتاب­هایی در این زمینه به زیور طبع آراسته گردیده­اند، که هر کدام در بر دارنده بخشی از مباحث حکم الهی است.

اقتصاد و صنعت پوشاک در ایران

موانع توسعه صنعت پوشاک در ایران

عوامل اقتصادی اثرگذار بر تغییر وضعیت پوشاک ایران

شاخص­های فرهنگی ایران

باتوجه به مباحث مطرح شده نیاز به پوشاک نیازی نه تنها فرهنگی بلکه اجتماعی نیز تقلی می­شود. چالش­های هویتی امروزه سطح امری فرهنگی فراتر رفته و شاخصه­های زندگی اجتماعی افراد را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

برخی نظریه­پردازان معتقدند: «فرهنگ دوره اخیر مدرنیته، فرهنگی بصری و نمایشی است به گونه­ای که بستر اصلی برقراری ارتباط و بکار بستن معانی همان نمایشی­شدن و بصری­شدن است»­. به­این­ترتیب، پوشاک که همواره نماد مهم هویت جامعه بشری است و جلوه بصری جز ذات آن است؛ متناسب با نوع و ویژگی­های آن، در تعریف و نیز نمایش هویت افراد به شدت تاثیرگذار است. این تاثیرگذاری از یک سو بر مصرف­کننده پوشاک و از سوی دیگر بر دیگرانی است که پوشاک را بر قامت دیگران مشاهده می­کنند. بنابراین نوع پوشاکی که افراد می­پوشند، هم در تعریف هویت فردی از منظر درونی و هم در تبیین هویت جمعی از منظر بیرونی موثر خواهد بود. چنانچه پوشاک را از منظر کارکردهای نمادین آن در نظر آوریم، می­توان تصور کرد که اهمیت جایگاه آن به منزله پدیده­ای فرهنگی در هویت­یابی فردی و جمعی به چه میزان است؛ هویتی که متاثر از جهانی­شدن فرهنگ­ها در سایه تسلط دانش نوین رسانه­ای و ارتباطی، دستخوش تغییر و تطور مداوم قرار گرفته است.

پایداری فرهنگی به معنای ایجاد تحول و خلق ارزش­ها، روابط اخلاقی و هنجارهای مناسب است که برای ارضای نیازهای آدمی زمینه­های لازم را در قالب اجتماع فراهم می­کند. در مورد نقش فرهنگ در ارتباط با توسعه، برخی صاحب­نظران با اهمیت دادن به نقش فرهنگ در پایداری فرهنگ را مجموعه­ای از آراء و عقاید می­دانند که ویژگی­های ذیل را در خود دارد:

1 – مورد قبول و پذیرش اکثریت مردم است.

2 – پذیرش آن جنبه اقناعی دارد، لیکن نیازمند بحث و استدلال نیست.

3 – ایجاد یا شکل­گیری آن نیازمند زمان است.

از این منظر پایداری فرهنگی در ایران طبق شرایط زیستی و سبک زندگی افراد، به معنای پویایی و رشد فرهنگی است. فرهنگ توسعه یافته دارای ویژگی­های خاص خود است که روند پایداری را تسریع می­بخشد و از این حیث، توجه صاحب­نظران و مردم را در جامعه فرهنگی به خود جلب کرده است.